Toen ik jaren geleden begon met het analyseren van beweging bij paarden, dacht ik vooral aan wat er misging: een stramme achterhand, een overbelaste voorhand, of een paard dat steeds struikelt in de training. Ik was gefocust op het zoeken van oplossingen, behandelingen, trainingstechnieken. Maar hoe meer ik leerde, hoe meer ik me begon af te vragen: waarom bewegen zoveel paarden eigenlijk niet functioneel?
Het antwoord op die vraag is niet eenduidig. Het heeft te maken met hoe wij paarden houden, trainen, fokken, voeden, huisvesten... En vooral: met het feit dat een paard in onze mensenwereld vaak ver verwijderd is geraakt van zijn natuurlijke bewegingspatronen.
Vandaag wil ik je meenemen in waarom functionele beweging bij gedomesticeerde paarden niet vanzelfsprekend is, en wat we kunnen doen om die beweging weer te ondersteunen.
Wat bedoelen we met functionele beweging?
Functionele beweging betekent dat een paard zich op een natuurlijke, biomechanisch juiste en efficiënte manier door zijn lichaam beweegt. Denk hierbij aan:
- In balans, het gewicht gelijk verdeeld over 4 hoeven
- Zonder compensatiepatronen
- Met juiste spieractivatie en ontspanning
- Vrijheid in gewrichten zonder dat het onstabiel is
- Symmetrie tussen links en rechts (in zoverre dat mogelijk is)
Het klinkt logisch, toch? Alleen… in de praktijk zie ik maar weinig paarden die echt functioneel bewegen.
Functioneel is relatief – en afhankelijk van het paard
Wat belangrijk is om te begrijpen: functionele beweging is geen vaststaand ideaalbeeld waar elk paard aan moet voldoen. Het is altijd relatief en afhankelijk van het lichaam, de geschiedenis en de mogelijkheden van dat specifieke paard.
Geen enkel paard is perfect symmetrisch of vrij van compensatie. Elk paard draagt z’n verhaal mee – van oude blessures tot anatomische beperkingen of scheefheden die al sinds het veulen zijn ingesleten.
Daarom kijk ik in mijn trajecten niet naar het ‘perfecte plaatje’, maar naar: wat is functioneel voor dit paard, binnen zijn grenzen?
Wat is op dit moment een gezonde, efficiënte en duurzame manier van bewegen die past bij dit unieke lichaam?
Soms is dat een klein beetje verbeteren al een enorme winst.
Waarom bewegen gedomesticeerde paarden vaak niet functioneel?
Hoewel paarden gebouwd zijn voor beweging, zijn ze in onze wereld vaak te weinig in beweging, of niet op de juiste manier. Daar zijn verschillende oorzaken voor, en die hebben veel te maken met de manier waarop we paarden tegenwoordig houden en fokken.
Huisvesting en gebrek aan natuurlijke beweging
Wilde paarden leggen dagelijks kilometers af in stap. Ze zoeken voedsel, drinken, rusten, bewegen verder. Alles wat ze doen, gebeurt in beweging. Daardoor blijft hun lichaam continu in conditie: spieren, gewrichten, fascia, hoeven, spijsvertering...
Onze paarden? Die staan vaak het grootste deel van de dag stil. Op stal, op een paddock, of zelfs op de weide als daar weinig prikkels zijn om te bewegen. Er is simpelweg geen noodzaak meer om functioneel te bewegen.
Beweging wordt in veel gevallen beperkt tot die ene training per dag – en die is vaak (onbedoeld) te zwaar, te eenzijdig, of gericht op het ‘presteren’ in plaats van het ondersteunen van een gezond lichaam.
Ook de omgeving waarin ze leven speelt hierin een grote rol. Veel paarden staan op vlakke ondergronden – zandpaddocks, vlakke weilanden, betonplaten. Daar hoeven ze hun lichaam amper actief te gebruiken. Er is geen uitdaging. Geen reden om coördinatie, balans of spiercontrole te ontwikkelen. Dit wordt ook wel het gebrek aan “passive physio” genoemd: het natuurlijke bewegen dat het lichaam gezond houdt, zonder dat wij trainen of ingrijpen.
Zonder variatie in ondergrond, hellingen, bochten, obstakels of afstanden, blijven veel structuren onderontwikkeld – met als gevolg: stijfheid, instabiliteit, verkeerde belastingspatronen.
Het begint al bij de veulens
Wat we vaak vergeten, is dat deze disbalans al heel vroeg begint. De eerste weken, zelfs dagen, van een veulen zijn ontzettend bepalend voor hoe het lichaam zich ontwikkelt.
Beweging en ontwikkeling gaan hand in hand – je hebt het één niet zonder het ander.
Toch worden veel veulens geboren in een stal, en brengen ze hun eerste levensdagen (soms weken) op stal of op een vlakke, saaie paddock door. De eerste stapjes zijn dus al ver verwijderd van hoe een veulen in het wild zou opgroeien: op ongelijke ondergrond, met veel bewegen, rennen, bochten maken, balanceren, springen, spelen.
En dan ontstaat het al: de eerste voorkeuren, scheefheden, asymmetrieën. Denk maar aan het bekende "voorkeursbeentje" om te grazen. Een jong paard dat telkens met hetzelfde voorbeen naar voren graast, ontwikkelt daardoor al heel vroeg eenzijdige belasting en asymmetrische spierontwikkeling. Wat klein lijkt, bouwt zich in de loop van de maanden op tot een structurele scheefheid die het paard zijn leven lang zal beïnvloeden – tenzij we die cirkel doorbreken.
Veel mensen zeggen “ieder paard is scheef” alsof het een natuurwet is. Maar bij wilde paarden zie je deze structurele scheefheden amper terug. Hun natuurlijke, functionele manier van leven corrigeert continu kleine asymmetrieën. In beweging, in variatie, in kuddeverband.
Onze paarden blijven scheef door onze manier van houden – dit staat in groot contrast met wat we bij wilde paarden zien.
Fokkerij: flexibiliteit vs. stabiliteit
Nog een belangrijke oorzaak van niet-functionele beweging ligt in de moderne fokkerij. Er wordt vaak gefokt op elegante bewegingen, soepelheid, losheid – wat in de praktijk soms leidt tot hypermobiliteit. Paarden die enorm flexibel zijn, maar onvoldoende stabiliteit hebben om hun lijf daadwerkelijk te dragen.
In het begin lijkt dat vaak geen probleem. Het paard beweegt ‘los’ en heeft veel ruimte in zijn gewrichten. Maar zonder voldoende stabiliteit en coördinatie worden die hypermobiele structuren al snel overbelast. De spieren compenseren, de fascia trekt vast, en je krijgt een paard dat in principe “soepel” is, maar zich beperkt, gespannen of inefficiënt beweegt.
Een functioneel bewegend paard heeft dus niet alleen losheid nodig, maar ook stabiliteit: een sterke core, goed ontwikkelde houdingsspieren, en lichaamsbewustzijn. En precies die balans ontbreekt bij veel modern gefokte paarden – zeker als ook de omgeving, training en huisvesting dit niet ondersteunen.
Wat heeft een paard dan nodig om wél functioneel te kunnen bewegen?
Functionele beweging vraagt een totaalaanpak. Niet alleen training, maar ook de omstandigheden waarin het paard leeft, zijn voeding, comfort en mentale welzijn.
Een paard heeft onder andere nodig:
- Voldoende vrije beweging (liefst verspreid over de dag)
- Gevarieerde prikkels (hellingen, bochten, ondergronden)
- Correcte voeding die het lijf ondersteunt en geen ontsteking uitlokt
- Goede hoefgezondheid en uitrusting
- Mentale ontspanning en duidelijke communicatie
- Training die het lichaam versterkt, niet overbelast
- Behandelingen om blokkades of spanningen los te maken
- Passieve fysio via een slimme leefomgeving (denk aan bomen & struiken, heuvel, slingerpaden…)
Tot slot
Functionele beweging is geen luxe of extraatje. Het is de basis voor gezondheid, herstel en levenskwaliteit.
Maar omdat onze paarden niet meer leven zoals de natuur het bedoeld heeft, kunnen ze dit vaak niet zonder onze hulp. En net daar ligt voor mij de essentie van mijn werk: het paard helpen naar functionele beweging, binnen zijn mogelijkheden.
Benieuwd of jouw paard functioneel beweegt? Of vermoed je dat er iets "niet klopt" in zijn beweging of gedrag? Dan nodig ik je graag uit voor een balans- en bewegingsanalyse. Samen kijken we naar wat jouw paard nodig heeft om weer soepel, ontspannen en met plezier te bewegen.
Reactie plaatsen
Reacties